W internecie krąży wiele wpisów na temat porowatości włosów. Określana jako stopień rozchylenia łuski wartość, którą można zmierzyć za pomocą prostego testu zanurzenia włosa w wodzie. Czy ten test rzeczywiście jest wiarygodny? Czym jest tak naprawdę porowatość włosa i czy taki termin w ogóle istnieje? Czytaj dalej, aby poznać aktualne i sprawdzone informacje na ten temat.
Termin “porowatość”
Definicje porowatości, które znalazłam przeszukując dostępne w internecie źródła mówią, że porowatość to:
“Określenie jak bardzo łuski włosa są rozchylone. Decyduje w sporej mierze o tym, jak pielęgnujemy włosy i jak one się zachowują.”
– grupa „Włosing”, facebook
“Porowatość włosów to jedno z kryteriów, którymi możemy opisać, a także sklasyfikować nasze włosy. Jest niezwykle przydatne przy układania planu pielęgnacji włosów, ponieważ dobór poszczególnych produktów pod kątem użytych w nich składników w dużej mierze zależy właśnie od tego w jaki sposób są rozmieszczone i jak bardzo odstają od kory łuski włosa.”
“Gdybyś umieściła swój włos pod mikroskopem, zobaczyłabyś, że nie jest on gładki jak tafla lustra, tylko zbudowany z nachodzących na siebie łusek – dokładnie w ten sam sposób, co szyszka sosny lub świerku. Rzecz dotyczy właśnie owych łusek. Mogą one bowiem albo ściśle przylegać do siebie, albo rozchylać się w mniejszym lub większym stopniu. (…)W zależności od kondycji włosa albo są zwarte, albo rozchylone na boki w różnym stopniu. Porowatość to nic innego jak określenie stopnia rozchylenia owych łusek.”
Dalej możemy przeczytać o trzystopniowej skali porowatości, według której:
“Włosy o dobrej kondycji, które mają ściśle przylegające do siebie łuski to WŁOSY NISKOPOROWATE. Włosy, których łuski są nieznacznie rozchylone to WŁOSY ŚREDNIOPOROWATE.Włosy bardzo zniszczone i nadwyrężone, o mocno odstających łuskach to włosy WYSOKOPOROWATE.”
oraz o teście na porowatość polegającym na zanurzeniu włosa w wodzie.
“Jak zatem stwierdzić, jaką mamy porowatość włosów? [TEST] Wystarczy umieścić włos w szklance wody i odczekać około 5 min. Im bardziej utonie włos, tym większa porowatość włosów. Jeśli całkiem spadnie na dno, oznacza to, że jego łuski są bardzo rozchylone i szybko chłonie on wodę. Jest zatem wysokoporowaty. Średnioporowate włosy nurkują mniej więcej do połowy, a niskoporowate pływają po powierzchni lub tylko nieznacznie się zanurzają (zamknięte łuski nie pozwalają im szybko nasiąknąć wodą).”
Żeby dobrze zrozumieć temat, zacznijmy od przyjrzenia się budowie łodygi włosa.
W wersji podstawowej składa się ona z 3 części:
Rdzeń włosa (medulla) jest to część wewnętrzna, położona najgłębiej. Zazwyczaj jest niewidoczna, chociaż w badaniu trychologicznym łodygi włosa dobrej jakości sprzętem można wyłapać widoczny rdzeń włosa. Nie wszystkie włosy posiadają rdzeń. Pozbawione rdzenia są włosy cienkie, w nich zastąpiony jest pustą przestrzenią. Grube włosy zazwyczaj go posiadają.
Kora włosa (cortex) to część środkowa występująca pomiędzy rdzeniem a osłonką. Składa się z komórek keratyny połączonych różnymi rodzajami wiązań, nazywanych też mostkami. Komórki kory łączą wiązania peptydowe, wodorowe, jonowe i dwusiarczkowe. Warstwa kory to jakieś 80% masy całego włosa. Kora odpowiada między innymi za zatrzymanie wody zawartej we włosie.
Osłonka (cuticula) to zewnętrzna część włosa stanowiąca około 10% jego masy. Osłonka nie jest jedną warstwą. Ta struktura ma od 2 do 6 warstw komórek! To właśnie warstw osłonki tyczy się termin porowatości włosa. Przyjrzyjmy się bliżej budowie osłonki i zastanówmy się, czy dla zdrowia włosa ważny jest tylko stopień rozchylenia łusek, czyli komórek osłonki, czy może coś więcej.
Warstwy osłonki włosa – łuska pod mikroskopem
Źródło: dralinsyed.com/blog
Mikroskopia elektronowa pozwoliła naukowcom bliżej przyjrzeć się strukturze włosa. Już jakiś czas temu odkryto, że każda z warstw osłonki składa się z przylegających do siebie podwarstw.
Razem tworzą grubość około 5 μm, a sama osłonka jest nachylona około 5 stopni pod kątem względem rdzenia i kory włosa. Przyjrzyjmy się dokładniej podwarstwom.
Warstwa F
Warstwa F jest warstwą zewnętrzną składającą się z protein i kwasów tłuszczowych. Jest warstwą hydrofobowągłównie dzięki zawartości substancji o nazwie 18-MEA, której zawiera nawet 70%. 18-MEA to inaczej kwas metyloeikozenowy. Pokrywa on powierzchnię przylegających komórek osłonki włosa. Dzięki jego obecności włosy nie plączą się na mokro. Niestety nie wszystkie włosy zawierają 18-MEA.
Epicuticula
Epicuticula to kolejna podwarstwa. Jest to cienka hydrofobowa membranapokrywająca kolejne warstwy związana kwasami tłuszczowymi, w tym także 18-MEA. To epicuticula decyduje, co faktycznie przechodzi przez osłonkę.
Warstwa A
W warstwie A znajdziemy od30 aż do 50% cystyny. Cystyna jest aminokwasem, który daje włosom siłę i odporność na wszelkie uszkodzenia – mechaniczne, chemiczne, termiczne.
Exocuticula
Kolejna warstwa również składa się z cystyny, ale tutaj znajdziemy jej około 15%. Razem z warstwą A, exociticula odpowiada za odporność mechaniczną włosa. Jej inna nazwa to warstwa B.
Endocuticula
Endocuticula to warstwa, w której cystynyznajdziemy niecałe 3%. Jej zadanie to chłonięcie wody. Dzięki jej obecności włos pęcznieje. Dzięki zawartości cystyny, endocuticula również chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Cell Membrane Complex (CMC)
To bardzo ważna warstwa. Jej najważniejszym zadaniem jest łączenie osłonki z warstwą kory. Jest jak cement – spaja komórki.
CMC składa się z protein i tłuszczy połączonych ze sobą. Oznaczone są jako warstwa β (tłuszcz) i warstwa γ (proteina). CMC tworzą 3 warstwy ułożone następująco: warstwa β – warstwa γ – warstwa β.
Oprócz spajania komórek, CMC odpowiada za transport wody do komórek i pomaga zatrzymywać wodę . Stan CMC decyduje, ile substancji rozpuszczalnych w wodzie może penetrować włos.
Cell Membrane Complexznajduje się w 3 miejscach i nieco różni się w każdym z nich. Oprócz swojej obecności pomiędzy warstwą kory i osłonki znajduje się także pomiędzy podwarstwami osłonki i skleja je. Trzecim miejscem jego występowania jest sama kora, jest tam najmniej oporny na działanie uszkadzających czynników.
Co może uszkodzić CMC?
Każda chemiczna ingerencja działa niekorzystnie na cement międzykomórkowy. W szczególności wysokie pH niszczy CMC, ponieważ powoduje pęcznienie włosa, a co za tym idzie mniejszą oporność na przepuszczanie wody do środka. Więcej wpuszczonej wody = więcej wypuszczonej wody, która odparuje z włosa po pewnym czasie od wchłonięcia.
Uszkodzenie CMC jest nieodwracalne, nawet po obniżeniu pH nie da się wrócić do punktu wyjściowego i cofnąć powstałych zniszczeń.
Od czego zależy czy włos po zanurzeniu w wodzie utonie?
Napięcie powierzchniowe i 18-MEA
Czy na pewno włos, którego osłonka jest bardziej rozchylona (przylega do włosa pod większym kątem) będzie szybciej tonął?
Żeby zrozumieć, od czego zależy to czy ciało stałe (którym z pewnością jest ludzki włos) będzie tonąć czy pływać po powierzchni po zanurzeniu w wodzie musimy zapoznać się z pojęciem napięcia powierzchniowego. Napięcie powierzchniowe to siła działająca na cząsteczkę znajdującą się na powierzchni cieczy.
Co ma wpływ na napięcie powierzchniowe?
Po pierwsze duże znaczenie ma sposób, w jaki umieścimy włos. Samo moczenie włosa w wodzie przytrzymując go może znacznie obniżyć, a nawet usunąć napięcie powierzchniowe.
Po drugie grubość i długość włosa, które im większe, tym mniejsze napięcie powierzchniowe.
Po trzecie obecność 18-MEA. 18-MEA, jak pisałam wcześniej, jest warstwą hydrofobową, co oznacza, że nie lubi cieczy.Jeśli włos ma więcej 18-MEA – będzie pływał, co nie znaczy, że ma bardziej domkniętą osłonkę.
Gęstość włosa
Pojęcie gęstości włosa określa jego zwartość i spoistość. Gęstość określa się jako stosunek masy substancji (w kg) do jej objętości (m3).
Włosy u każdej osoby mają inną gęstość, co jest zależne także od ich grubości.
Który włos utonie szybciej?
Ten, który ma większą gęstość. Im ciało ma większą gęstość, tym szybciej absorbuje wodę i szybciej tonie.
Stan lub obecność Cell Membrane Complex
Jak pisałam wcześniej, CMC może być uszkodzony lub częściowo zredukowany na skutek ingerencji chemicznej (wysokie pH, proces oksydacji, kontakt z chlorem), a nawet bardzo wysokiej temperatury.
Utrata CMC redukuje zdolność włosa do zatrzymywania wody i tym samym będzie powodować szybsze tonięcie włosa.
Czystość włosa
Czystość włosa rozumiana jako brak obecności resztek substancji będących składnikami produktów kondycjonujących włosy. Nawet najsilniejsze detergenty nie gwarantują wymycia wszystkich silikonów i substancji okluzyjnych. Każda ich ilość warunkuje to, czy włos będzie tonął.
Większa ilość silikonów i substancji okluzyjnych = włos pływa bliżej powierzchni. Kolejny aspekt, który nijak ma się do stopnia rozchylenia łuski włosa.
Jak widać na wynik testu zanurzenia włosa w wodzie ma wpływ wiele czynników.
Jeśli po zanurzeniu włosa w wodzie, będzie on pływał blisko powierzchni, wcale nie oznacza to, że jest niskoporowaty.
Być może ma nieuszkodzoną warstwę tłuszczową lub powłoczkę z zastosowanych wcześniej w odżywce niezmywalnych silikonów.
Oczywiście, czysty włos zniszczony będzie tonął szybciej niż czysty włos dziewiczy, ale do czego porównać tonięcie czystego włosa dziewiczego A i czystego włosa dziewiczego B, jeśli na test zanurzenia włosa w wodzie wpływa tak wiele czynników?
Niedoskonała skala porowatości włosa
Nawet jeśli określenie porowatości włosa za pomocą skali wskazuje nam kierunek w doborze pielęgnacji łodygi, jest ona daleka od doskonałości.
Moim zdaniem, termin powinien odnosić się do ogólnej charakterystyki włosa – jego grubości, stopnia chłonięcia wilgoci, podatności na układanie i historii zabiegów, którym się poddawał, a nie wyłącznie do właściwości sorpcyjnych, które są zależne od tak wielu czynników.
Źródła:
George E. Rogers, Known and Unknown Features of Hair Cuticle Structure: A Brief Review, Cosmetics 2019, 6, 32.
Tanamachi H, Tokunaga S., Tanji N, Oguri M., Inoue S., 18-MEA and hair appearance, J Cosmet Sci. 2010, 61(2), 147-60.
Święch K., Ultrastrukturalne badania włosów metodą SEM, Prokuratura i Prawo, 2012, 10, 78
Magister kosmetologii, trycholog, absolwentka studiów podyplomowych psychosomatyka i somatopsychologia.
Pomagam odzyskać włosy i ujarzmić problematyczną skórę. Z pełnym przekonaniem, że ze spojrzeniem holistycznym, które pozwoli dotrzeć do przyczyny, pozbędziesz się problemu na zawsze.
super artykuł, merytoryczny, jasno wyjaśnia